Yoga: meer dan een houding

Wat betekent ‘Yoga’?

Het woord ‘yoga’ is afgeleid van het Sanskrietwoord yuj, dat verbinden, verenigen of integreren betekent. Het verwijst naar de verbinding van lichaam, geest en ziel met het universele bewustzijn, of zoals in sommige tradities benoemd: het goddelijke.

Yoga is daarmee geen doel op zich, maar een methode. Het is een manier om rust te vinden in de geest, om richting te geven aan, je energie in balans te brengen en om uiteindelijk zelfkennis en bevrijding (moksha) te bereiken.

De wortels van yogafilosofie

Yoga wordt tegenwoordig steeds ‘hipper’, maar het is geen hippe uitvinding van de laatste jaren. Yoga is diepgeworteld in iets veel groters: het maakt namelijk deel uit van de zes klassieke filosofische systemen van India, ook wel darshana’s genoemd.

Een darshana betekent letterlijk: “zicht” of “inzicht”. Je zou kunnen zeggen dat het zes verschillende brillen zijn om naar het leven, de mens en de werkelijkheid te kijken. Elke stroming probeert antwoorden te vinden op grote vragen als: Wie ben ik? Waarom zijn we hier? Wat is de natuur van lijden? En hoe worden we vrij?

Yoga is één van die zes denkrichtingen. En het is misschien wel de meest praktische.

Waar sommige systemen vooral focussen op kennis of logica, zegt yoga:
🧘🏼‍♀️ Ga zitten. Adem. Voel. Doe het werk in jezelf.

Yoga is dus geen losstaand iets, maar een onderdeel van een eeuwenoude filosofische traditie. De andere vijf systemen zijn:

1. Samkhya: een filosofie die de basis legde voor de yogasutra’s. Samkhya maakt onderscheid tussen Purusha (het pure bewustzijn) en Prakriti (de natuur/materie).

2. Nyaya: de logica-denkers. Ze houden zich bezig met redeneren, bewijs en hoe we juiste kennis kunnen verkrijgen.

3. Vaisheshika: een soort vroege natuurkunde. Deze stroming onderzoekt de wereld via atomen, elementen en eigenschappen.

4. Mimamsa: richt zich op rituelen en plichten (dharma) volgens de Veda’s. Het gaat om het juiste handelen.

5. Vedanta: de non-dualistische filosofie die zegt: alles is één. Jij bent het goddelijke bewustzijn (Brahman). Punt.

En dan dus:
6. Yoga: de praktische gids naar zelfkennis, balans en uiteindelijk bevrijding (moksha).

Yoga zegt niet alleen wat je zou kunnen ontdekken, maar vooral hoe. Met een duidelijke route (zoals het achtvoudige pad van Patanjali), oefeningen, richtlijnen en inzichten.

Het mooie is: je hoeft geen filosoof te zijn om hiermee te beginnen.
Je hoeft alleen nieuwsgierig te zijn naar jezelf.

De fundamenten van yoga werden dus systematisch vastgelegd door Patanjali in de Yoga Sutra’s; een verzameling van 196 korte, krachtige spreuken. Hierin beschrijft Patanjali onder andere het bekende Achtvoudige Pad (Ashtanga Yoga), dat ik in toekomstige blogs verder zal uitwerken.

Maar yogafilosofie beperkt zich niet tot één tekst. Binnen de 200-uur Hatha-Vinyasa yogaopleiding bespreken we meerdere klassieke bronnen die elk op hun eigen manier bijdragen aan ons begrip van yoga:

• Bhagavad Gita: een spirituele dialoog over plicht, identiteit en innerlijke strijd (verplichte literatuur tijdens de opleiding)

• Upanishads: beschouwingen over bewustzijn, lagen van het mens-zijn (panchakosha) en meditatie

• Yoga Sutra’s van Patanjali: het theoretische en praktische raamwerk van Raja Yoga, de 196 ‘regels’ (verplichte literatuur tijdens de opleiding)

• Hatha Yoga Pradipika, Gheranda Samhita en Shiva Samhita: klassieke handboeken over de fysieke, energetische en mentale aspecten van yoga. (Je krijgt de Hatha Yoga Pradipika als pdf tijdens de opleiding)

Filosofie in praktijk

Hoewel deze teksten duizenden jaren oud zijn, zijn hun inzichten verrassend toepasbaar in het moderne leven. De filosofie van yoga draait niet om dogma’s of religieuze verplichtingen, maar om praktische handvatten voor zelfonderzoek en bewust leven.

Binnen de opleiding kijken we bijvoorbeeld uitgebreid naar het 8-voudige pad van Patanjali:

• Yama’s en Niyama’s: morele en persoonlijke richtlijnen

• Asana: houdingen die het lichaam sterk en soepel maken

• Pranayama: ademtechnieken om de levenskracht te sturen

• Pratyahara – het terugtrekken van de zintuigen om de aandacht naar binnen te richten

• Dhyana en Samadhi: meditatie en de staat van diepe innerlijke rust

Deze onderdelen maken deel uit van een geïntegreerd pad dat leidt tot bewustwording en transformatie. Je wordt niet iemand anders, maar je komt dichter bij wie je werkelijk bent.

Verschillende benaderingen van yoga

De yogafilosofie is geen eenheidsworst. Er zijn verschillende stromingen, accenten en benaderingen en dat maakt het juist zo rijk en boeiend.

Swami Vivekananda beschrijft yoga bijvoorbeeld als het behouden van innerlijk evenwicht, wat er ook gebeurt. Sri Aurobindo ziet yoga dan weer als een pad naar zelf-perfectie en groei in bewustzijn. En Swami Shivananda? Die vat het prachtig samen als de eenheid van hoofd, hart en handen; oftewel denken, voelen en handelen in harmonie.

Naast deze filosofische visies bestaan er ook verschillende vormen van yoga, elk met hun eigen insteek:

• Raja Yoga; de koninklijke weg van mentale beheersing via meditatie

• Bhakti Yoga; het pad van toewijding en liefde voor het goddelijke

• Karma Yoga; het pad van handelen zonder gehechtheid aan het resultaat

• Jnana Yoga; het pad van kennis en zelfonderzoek

In mijn vorige blog legde ik deze hoofdvormen van yoga al kort uit. Je leest het hier.

Geen eindpunt, maar een proces

In de yogafilosofie is er geen diploma of eindstation. De teksten nodigen ons uit om te blijven oefenen, reflecteren en integreren. Niet om iets ‘te worden’, maar om steeds helderder te zien wie we zijn.

Lezen en leren vormen hierin slechts één stap. Het echte werk gebeurt in de ervaring: in de stilte, in de ademhaling, in de observatie van gedachten én in hoe je die inzichten toepast in het dagelijks leven.

Wat kun je verwachten in de volgende blogs?

In deze introductie heb je kennisgemaakt met de oorsprong en de reikwijdte van yogafilosofie. In de volgende reeks duik ik dieper in het Achtvoudige Pad van Patanjali, beginnend bij de Yama’s; de ethische richtlijnen voor omgang met de wereld om je heen.

Vragen of interesse in de yogaopleiding waarin je deze thema’s zelf verdiept? Neem contact op via de site of kom naar een van onze open dagen. Meer info over de opleiding.

Wil je een seintje als het volgende deel online komt? Meld je aan voor de nieuwsbrief.
Deel deze blog gerust met iemand die denkt dat yoga alleen maar een beetje rekken en strekken is.