Wat is het Achtvoudige Pad van Yoga?

Een routekaart naar innerlijke vrijheid

Tijdens de yogaopleiding nemen we uitgebreid de tijd om stil te staan bij de Yoga Sutra’s van Patanjali. Deze eeuwenoude teksten vormen een diepe bron van wijsheid en geven richting aan het pad van yoga, zowel op de mat als in het dagelijks leven. Tijdens de filosofie-uren duiken we samen in deze teksten, onderzoeken we hun betekenis en maken we ze toepasbaar in onze eigen praktijk.

Al tijdens het eerste opleidingsweekend behandelen we drie kernsutra’s die de basis leggen voor de rest van het traject:

🕉 Abhyasa Vairaghyabyam – het belang van oefening én onthechting
🕉 Sthira Sukham Asanam – het vinden van stabiliteit én comfort in de houding (en het leven)
🕉 Citta Vritti Nirodhah – yoga als het tot rust brengen van de wervelingen van de geest

Daarnaast maken we een begin met het Achtvoudige Pad van Patanjali. We starten bij de eerste stap: de yama Ahimsa, geweldloosheid, die als morele basis geldt voor de rest van de yogapraktijk.

In deze blog nemen we alvast een eerste kijkje in dit Achtvoudige Pad. Wat houden deze acht stappen precies in? Wat betekenen ze voor jou, als yogi in opleiding? En hoe kun je ze herkennen of zelfs toepassen in het dagelijkse leven?

Wat is het Achtvoudige Pad van Patanjali?

Patanjali beschreef in zijn Yoga Sutra’s een pad dat leidt naar innerlijke bevrijding en verlichting: het Achtvoudige Pad, ook wel bekend als Ashtanga Yoga (ashta = acht, anga = ledemaat). Dit pad biedt praktische richtlijnen voor het leven, niet alleen voor op de yogamat, maar juist ook voor het dagelijks leven.

Het Achtvoudige Pad kun je zien als een innerlijke reis. Een proces van karaktervorming, bewustwording en uiteindelijk zelfrealisatie. Het pad is universeel en tijdloos, toepasbaar voor iedereen die verlangt naar een rustiger, helderder en betekenisvoller leven.

Het pad bestaat uit acht opeenvolgende stappen, verdeeld over twee gebieden:

Bahiranga Yoga (externe voorbereiding) – stap 1 t/m 4

Antaranga Yoga (interne beoefening) – stap 5 t/m 8

De eerste stappen: Yama en Niyama

De eerste twee stappen zijn vaak het moeilijkst en het belangrijkst. Ze vormen de ethische en morele basis van yoga. Zonder deze basis is het moeilijk om stabiliteit, helderheid en diepgang te vinden in de latere, meer subtiele beoefeningen.

1. Yama – Sociale discipline

Yama’s zijn morele richtlijnen voor hoe we ons verhouden tot de buitenwereld. Ze bestaan uit vijf gedragsregels: Ahimsa (geweldloosheid), Satya (waarheid), Asteya (niet stelen), Brahmacharya (beheersing) en Aparigraha (niet-bezitterigheid).

Voorbeeld uit het dagelijks leven:
Je merkt dat je in een gesprek iemand wilt onderbreken om je eigen punt te maken. Je oefent Ahimsa door rustig te blijven, te luisteren en vanuit respect te reageren.

2. Niyama – Persoonlijke discipline

Niyama’s zijn innerlijke richtlijnen: hoe we met onszelf omgaan. Ze omvatten zelfzorg, discipline, tevredenheid en spirituele toewijding. De vijf niyama’s zijn: Sauca (zuiverheid), Santosa (tevredenheid), Tapas (discipline), Svadhyaya (zelfstudie) en Isvarapranidhana (overgave aan het hogere).

Voorbeeld uit het dagelijks leven:
Je maakt er een gewoonte van om elke ochtend vijf minuten in stilte te zitten, niet om iets te bereiken, maar om te verbinden met jezelf (Svadhyaya). Deze dagelijkse zelfreflectie helpt je om meer rust en helderheid te ervaren.

Asana en Pranayama: de verbinding tussen lichaam en adem

In het Westen denken we vaak dat yoga vooral draait om de houdingen (asana’s). Maar eigenlijk zijn die houdingen maar één klein onderdeel van het bredere pad van yoga. In totaal beschrijft Patanjali namelijk acht stappen op dat pad.

3. Asana – Lichaamshoudingen

Asana betekent letterlijk “stabiele en comfortabele houding”. In de praktijk is dit wat we in de westerse wereld vaak onder ‘yoga’ verstaan: fysieke houdingen. Maar oorspronkelijk verwijst het naar een houding van stabiliteit en gemak, zowel fysiek als mentaal.

Voorbeeld uit het dagelijks leven:
Tijdens een yogales leer je hoe je in een houding stevig staat, maar zonder spanning. Diezelfde balans probeer je ook te bewaren wanneer je onder druk staat op je werk.

4. Pranayama – Beheersing van levensenergie

Prana betekent levensenergie en ayama betekent beheersing of uitbreiding. Pranayama verwijst dus naar ademhalingstechnieken die niet alleen het fysieke lichaam versterken, maar ook je energiehuishouding reguleren.

Voorbeeld uit het dagelijks leven:
Je voelt stress opkomen tijdens een drukke werkdag. In plaats van in paniek te schieten, pas je een eenvoudige ademhalingsoefening toe, zoals de 4-7-8 ademhaling, waardoor je zenuwstelsel kalmeert.

Tijdens de opleiding besteden we hier veel aandacht aan, en ontdek je hoe deze stappen je kunnen helpen om dieper in jezelf te zakken. Zo hebben we iedere dag één of twee asanalessen en leer je meer dan tien ademhalingstechnieken.

Yoga Sutra's van Patanjali

Hatha Yoga Pradipika

Aanmelden open dag

De innerlijke reis: Pratyahara, Dharana en Dhyana

Vanaf Pratyahara begint de innerlijke reis. Hier keren we de zintuigen naar binnen, weg van afleiding. Wat volgt is Dharana: het trainen van de geest om zich te concentreren op één punt. Wanneer deze concentratie vanzelf stroomt zonder onderbreking, spreken we van Dhyana, meditatie.

5. Pratyahara – Terugtrekken van de zintuigen

Pratyahara is het proces waarbij we ons losmaken van de afleidingen van de buitenwereld, zodat we onze aandacht naar binnen kunnen keren. Het is als een pauze nemen van prikkels om de innerlijke stilte te kunnen waarnemen.

Voorbeeld uit het dagelijks leven:
Je besluit om ‘s avonds je telefoon en tv uit te zetten en gewoon een uur in stilte te zitten of een boek te lezen. Dit helpt je om tot rust te komen.

6. Dharana – Concentratie

Dharana is gerichte aandacht. Het is de kunst om je geest op één punt te richten; op de adem, een mantra, een kaarsvlam, een gedachte of gevoel.

Voorbeeld uit het dagelijks leven:
In plaats van met tien dingen tegelijk bezig te zijn, oefen je met ‘single-tasking’. Tijdens het drinken van je thee ben je volledig aanwezig bij de geur, de warmte, de smaak. Alles is meditatie.

7. Dhyana – Meditatie

Dhyana is een toestand van moeiteloze aandacht. Waar Dharana gericht is op concentratie met inspanning, is Dhyana het resultaat daarvan: een vloeiende, stille en open aanwezigheid.

Voorbeeld uit het dagelijks leven:
Tijdens een ochtendwandeling merk je opeens dat je volledig opgaat in de omgeving. Je bent nergens anders dan hier. Dat is meditatie in actie.

8. Samadhi – Eenheid en bevrijding

Uiteindelijk leidt dit pad naar Samadhi: een staat van eenheid met het hogere Zelf of het goddelijke. In deze staat verdwijnt de grens tussen de waarnemer en het waargenomene. Er is alleen nog maar Zijn, bewustzijn en gelukzaligheid. Sat-Chit-Ananda.

Voorbeeld uit het dagelijks leven:
Deze staat is moeilijk te beschrijven, maar sommige mensen ervaren het tijdelijk tijdens diepe meditatie of in momenten van extase in de natuur, muziek of liefde. Een van mijn masters beschreef het als het moment dat je je kindje voor de eerste keer in de ogen kijkt. Dat is Samadhi.

Waarom dit pad juist nú relevant is

In een tijd waarin burn-out, angst en zingeving zo’n grote rol spelen, biedt het Achtvoudige Pad van Patanjali geen vlucht, maar een terugkeer naar jezelf. Het nodigt ons uit om ons leven bewust, ethisch en liefdevol te leven, stap voor stap.

Het Achtvoudige Pad van Patanjali is geen ladder die je lineair beklimt, maar eerder een levende beoefening waarin alle aspecten met elkaar verbonden zijn. Iedere stap voedt de volgende. Door te starten met bewustwording van onze ethiek (Yama) en persoonlijke discipline (Niyama), leggen we een solide fundament waarop we dieper kunnen reizen naar binnen.

👉 Volgende week duiken we dieper in de eerste Yama: Ahimsa – geweldloosheid. Een krachtig principe dat de basis vormt voor alle andere stappen. Wat betekent het werkelijk om geweldloos te leven, in gedachten, woorden en daden? Hoe pas je dit toe in je dagelijks leven, ook in conflictsituaties of in relatie tot jezelf?

Nieuwsgierig geworden?
Wil je meer leren over yogafilosofie, ademwerk en bewust leven?
👉 Bekijk hier de Yogaopleiding Hatha Vinyasa
👉 Meld je aan voor de open dag